? Eğitime başlamadan önce papağanın kanat ayarlarının yapılması ve tırnaklarının kesilmesi gereklidir. Konu ile ilgili bilgiye bakım sayfasından ulaşabilirsiniz.
? Eğitim hergün uygulanmalıdır.
? Eğitim günün belirli bir saatinde uygulanmalıdır. Öğle vakitleri ve yemeği takip eden 1-2 saat eğitim için uygun değildir
? Eğitimin papağanın normalde kaldığı oda haricinde başka bir odada yapılması verimi artırır.
? Eğitim sırasında odada sadece eğitimci bulunmalı ve dikkat dağıtıcı (tv, radyo, başka bir pet) unsurlar odadan uzaklaştırılmalıdır.
? Eğitim mutlaka kafesin dışında ve tercihen bir t-tüneğin üzerinde yapılmalıdır. Kafes papağanın hakimiyet alanıdır ve eğitimin orada devam edilmesi halinde istenmeyen olaylar gerçekleşebilir.
? Eğitmenin kendinden emin olması şarttır. Papağan, insanın ruh halini kolaylıkla çözümleyebilir ve tedirgin ya da ürkek bir tavır onun korkusunu ve/veya saldırganlığını daha da artırır.
? Eğitim sırasında papağanın ıssırması halinde eğitmen herhangi bir tepki göstermeden ağır ağır elini çekmeli ve bir süre bekledikten sonra eğitim sona erdirmelidir. Takip eden gün eğitime tekrar başlanmalıdır.
Bu eğitime başlamadan önce papağanın kanat ayarının muhakkak yapılması gerekmektedir. 'Malzemeler' kısmında detaylı olarak tasvir edilen bir T tüneği mümkün olduğunca küçük bir odanın köşesine yerleştirdikten sonra papağanın bu tüneğin üstüne çıkmasını sağlamak gerekmektedir. Kafesin kapısını açarak tüneğin üstüne doğru tutmak ya da altı açık olan kafesi ters çevirerek yine tüneğe doğru tutmak yöntemlerden birkaçıdır. T tüneğe çıkmaması halinde max 1mt * 1mt büyüklüğünde ve karton veya benzer bir malzeme ile kenarları kapatılmış bir köşe de bu amaç için kullanılabilir. Burada mühim olan papağanın sizden kaçamayacağını veya uzaklaşamayacağını idrak etmesidir. Bir kez uygun bir yere yerleştirdikten sonra 30 cm boyunda ve yaklaşık 2 cm çapında iki adet sopa ile papağanın boynundan kuyruğuna doğru okşamaya çalışmalısınız. Burada temel amaç papağanın asla ve asla sopayı ısırmasına izin vermemek ve ikinci sopayı onun dikkatini dağıtmak için kullanmak suretiyle dokunmaya alıştırmaktır. Eğitim her gün ve aynı saatte toplam 15-20 dakikayı geçmeyecek şekilde yapılmalıdır. İlk defasında ucundan tuttuğunuz sopayı gün geçtikçe daha kısa mesafeden tutarak ve en nihayetinde sopayı tamamıyla bırakarak onu elle
sevmeye alıştırabilirsinz. İlk birkaç deneme oldukça zor geçebilir ancak bu yöntem çok başarılı ve defalarca denenmiş bir yöntemdir. Papağan tamamen evcilleşinceye kadar sopa tekniği ve zaruri haller dışında kafes dışına çıkarılmamalıdır zira kafes dışında serbest dolaşma evcilleşme sürecini uzatmaktadır.
'Papağanlarla konuşan adam' olarak bilinen Ken Globus bu tekniğin daha geliştirilmiş bir türünü uygulamaktadır. Kristal küre adlandırdığı bu teknikte t tünekteki papağanın üzerinde ellerini bir 'küre' işaret edermiş gibi hareket ettirmektedir. Burada papağanın dikkatini dağıtmakta ve biraz da papağanın güvenini sağlamakta, ardından da tek elini dikkatini dağıtmakta kullanırken diğeri ile de temas sağlamaktadır. Burada en önemli nokta papağan ile yaşanacak ilk temastadır. Zira buzlar bir kez kırıldı mı artık papağanınız neredeyse tamamen evcilleşmiş demektir.
Ken Globus'un daha agresif papağanlarda uyguladığı diğer teknikler ise 'demir yumruk' ve 'gergin avuç'tur. İlkinde yumruk yapılarak bilek içe doğru kıvrılmakta, ikincisinde de parmaklar birleştirildikten sonra parmak uçları mümkün olduğu kadar geriye itilmektedir. Ancak ikisinde de fikir aynıdır 'deriyi gergin tutarak papağanın ıssırmasını engellemek'. Birkaç kez bileğin ya da avuç içinin papağana doğru hareket ettirilmesinden sonra papağan artık ıssırmanın ya da saldırmanın çözüm olmadığını anlayacaktır. Bundan sonra kristal küre tekniği ya da diğerleri uygulanabilir.
Ken, özellikle büyük papağanlarda bu ilk teması sağlamak için kafasını da kullanmaktadır.
Ken Globus papağan üzerinde oluşacak baskıyı papağanı baş seviyesinin üstüne çıkararak ve yüzünü gizleyerek azaltmaktadır.
Ken Globus papağanlar dünyasında bir idol olarak anılmakta ve kendisine ait pekçok sayıda teknik bulunmaktadır. Yukarıda anlatılan teknikler bunlardan yanlızca birkaçıdır ve sadece eğitimdeki temel felsefenin anlaşılması için anlatılmıştır. Tecrübesiz kimseler tarafından hiçbir şekilde denenmemelidir. Hem papağanın hem de eğiticisinin çok ciddi anlamda yaralanmasına yol açabilir.
Özellikle hırlayan ve henüz insanlara alışamamış papağanlarda etkili olabilen bir tekniktir. Bu teknikte papağan ile asla göz teması kurulmamalı hatta kafesin bulunduğu yöne dahi bakılmamalıdır. Eğitmen bir sandalye alarak kafese uzak bir mesafeye yerleştirmeli ve orada yaklaşık 10-15 dak oyalanmalıdır. Geçen sürede ani hareketlerden kaçınılmalıdır. Sandalye her geçen gün kafese 15-<st1:metricconverter w:st="on" productid="20 cm">20 cm</st1:metricconverter> yaklaştırılmalı ve süre 5-10 dak artırılmalıdır. Eğitim sırasında papağanın hırlaması durumunda süre dolana dek eğitmen yerinden ayrılmamalıdır. Zira papağan kısa süre içerisinde, hırladığında eğitmenin uzaklaştığını görecek ve sürekli bu silahı kullanacaktır. Şayet papağan hırlıyorsa aşamaları biraz daha artırmayı deneyebilirsiniz
Evcilleştirmenin ikinci aşaması elden yem yemeye alıştırmadır. Yem kabını söktükten 2-3 saat sonra bir çekirdeği kafes tellerinin arasından ona ikram etmeyi deneyebilirsiniz. Sakin ve kendinden emin bir tavır bu durumda en iyisidir zira papağanlar ruh halini kolaylıkla anlar ve ona göre davranırlar. Ürkek ve tedirgin yaklaşırsanız ıssırma olasılığı çok daha yüksektir. İlk başlarda birkaç dakika beklemek ve ardı ardına birkaç deneme yapmak kafidir. Bu süreyi gittikçe uzatarak elinizden yem almasını sağlayabilirsiniz. Şayet elinizden yem almıyorsa hemen yem kabını takmak yanlış bir davranıştır ve en azından 5-10 dakika kadar beklemeniz tavsiye olunur.
Papağanınız hiç ürkmeden elinizden yem yemeye başladıysa elinizi kafes tellerinden her defasında daha fazla sokarak ve en sonunda ise kafesin kapağını açarak elinizi içeri sokarak vermeyi deneyebilirsiniz. Artık bu aşamayı da geçtiğinizde yem verirken belli belirsiz ona dokunarak ilk teması sağlayabilirsiniz. Hatta yemi parmaklarınızın arasında hafifçe gizleyerek onun size dokunmasını da sağlayabilirsiniz.
listede konuşma yeteneği açısından papağan türleri sıralanmıştır.
Her ne kadar bu sıralama genel bir yol gösterici olsa da her papağan kendi içerisinde değerlendirilmelidir. Bir lori 30-40 kelime konuşabilirken bir jako sadece 1-2 kelime ile de sınırlı kalabilir. Özellikle muhabbet kuşu ile sultan papağanın ıslığa benzer seslerinin olduğu ve konuşmalarının zaman zaman zor anlaşıldığı, buna karşın gri papağan, amazon, ara ve kakadunun çok net ve anlaşılır konuşabildiğini göz önünde bulundurmakta yarar vardır. Kalıtım, bireysel yetenek, geçmiş deneyimler, eğitimde harcanan emek ve süre gibi etmenlerin hepsi konuşma üzerinde etkilidir. Papağanlar sebep-sonuç ilişkisi kurmada oldukça başarılıdırlar. Örneğin pek çok papağan telefon zili çaldığında ?alo?, kapı çaldığında ise ?kim o?? dendiğini kısa sürede idrak edecek ve ardından bunu kendiliğinden tekrarlamaya başlayacaktır.
Dolayısıyla bu tür bir bağlantıyı kullanarak onunla gerçek anlamda bir iletişime geçebilirsiniz. Banyo sırasında sürekli olarak ?banyo?, yem kabının değiştirilmesi sırasında ?mamma?, sabahları onu ilk gördüğünüzde ?günaydın?, yatmadan ve ışıkları kapatmadan hemen önce ?iyi geceler? denilmesi bunlara örnektir. Bunların sürekli olarak tekrarlanması sonucunda papağan gerçekleşen olay ile söylenen kelimeyi bağdaştıracak ve bir süre sonra aç kaldığında ?mamma? diyerek, artık uyumak istediğinde ise ?iyi geceler? diyerek size bu isteğini belirtecektir. Bunun gibi örnekler çoğaltılabilir. Örneğin onun başını okşarken ?kaşı-kaşı-kaşı-kaşı? demeniz, omzunuza alırken ?gel oğlum? demeniz gibi. Hatta bir kişi ?beni seviyor musun?? dedikten sonra evde bulunan diğer bir kişinin ?çok seviyorum? demesi ve bunun defalarca tekrarlanması papağanın sorulacak ?beni seviyor musun?? sorusunun ardından ?çok seviyorum? demesine yol açacaktır. İki kişiye dayanan bu eğitimi Dr. İrene Pepperberg, dünyanın en meşhur papağanı olan Alex isimli gri papağana uygulayarak ona pek çok objenin ismini söylemeyi, altıya kadar varan objeleri saymayı, büyük-küçük ve renk ayrımını yapmayı öğretmiştir
Clicker, pozitif koşullandırma ile evcil hayvan eğitiminde sıkça kullanılan bir aparattır.
Kapalı bir kutu içerisindeki metal bir levhadan oluşan clicker kendine has ve keskin bir ses üretmektedir. Temel olarak papağanınızın iyi bir şey yaptığını ve bunun ardından ödülün geleceğini gösteren bir araçtır. Bunun yerine 'aferin' veya benzeri bir kelime de kullanılabilir. Fakat papağanınız olumlu bir hareket yaptığında derhal bu sesi duymalıdır aksi halde yaptığı davranış ile ödül arasındaki bağı geç kavrayabilir ya da aradaki bağı hiç kuramayabilir. Trick-training ya da clicker training olarak adlandırılan ileri eğitim ancak ve ancak tamamen evcilleşmiş ve tüm temel eğitimi tamamlamış papağanlarda uygulanabilmektedir. İlk aşamada papağanın çok sevdiği bir yiyeceğin bulunması ve bu yiyeceğin papağanın diyetinden tamamıyla çıkarılması gerekmektedir. Papağanlar çoğunlukla kabak çekirdeği, üzüm, yer fıstığı, ceviz gibi yiyecekleri çok fazla severler. Yem kabını söktükten birkaç saat sonra papağanınızı normalde bulunduğu odanın dışındaki ve sakin bir odaya alın. T tüneğe yerleştirdikten sonra clicker'e basın ve ardından sevdiği yiyecekten çok küçük bir parça verin. Yiyeceğin boyutu hemen tüketilebilecek kadar küçük olmalıdır, aksi halde eğitim bölünebilir. Örneğin eğitim için yer fıstığı kullanacaksanız fıstığı önceden 8'e veya 10'a bölmelisiniz. Yiyeceğin önceden hazırlanması eğitimin bölünmesini ve dikkatinin dağılmasını engelleyecektir. Yiyeceği vermeye papağanınız clicker=ödül bağlantısı kurana kadar devam ettirin. Bu yaklaşık olarak 1-2 gün sürebilir. Eğitimi her gün aynı saatlerde yapmanız ve çok uzun tutmamanız yerinde olur. Her ders 15-20 dakika civarında olmalıdır. Dikkati çok dağılırsa ara vermeniz gerekebilir.
Papağanınız evcilleştikten sonra yapılması gereken ilk şey çık ve in komutlarının öğretilmesidir. Papağanlar genellikle sürü içerisinde yaşadıklarından bir üst-alt ilişkisi içerisindedirler ve belirli bir seviyenin oluşturularak ev (sürü) içerisinde liderin siz olduğunu göstermeniz gereklidir.
Başarmağınızı avuç içine doğru katlayın ve diğer parmaklarınız bitişik şekilde aşağıdan bir hareketle papağanın göğsüne doğru hareket ettirin ve 'çık' komutunu verin. Pek çok papağan elin göğüs kısmının altına doğru itilmesiyle ele çıkacaktır. Burada dikkat edilecek husus papağan çıktıktan sonra elin omuz seviyesine yakın bir yükseklikte tutularak papağanın omuza çıkmasını engellemektir. Papağanın ele çıkmasının ardından küçük bir ödül özellikle ilk başlarda papağanı motive edecektir. Ardından papağana 'in' komutu vererek yine göğüs kısmının alt kısmı T-tüneğe doğru yaklaştırılmalıdır. Birkaç denemenin ardından papağanınız olayı kavramaya başlayacaktır. Papağanınız ele gelirken sadece ve sadece 'çık' komutu kullanılmalı diğer yerlere (kafes, t-tünek, masa vs) giderken sadece ve sadece 'in' komutu kullanılmalıdır. Bu onun komutları karıştırmaması için şarttır. Bu eğitim papağan komutları tamamıyla öğrenene kadar devam etmeli ve eğitim sürekli tazelenmelidir. Lider 'papağanın' siz olduğunu öğrenmesi ileride yaşanabilecek pek çok sorunun engellenmesini sağlayacaktır.
Papağanınız sürekli omzunuzda veya dışarıda duruyorsa olur olmadık yer ve zamanda dışkılaması sorun yaratabilir. Tuvalet eğitimi için papağanınızın dışkılama alışkanlıkları ile dışkılamadan hemen önce yaptığı davranışları iyi analiz etmeniz gerekir. Örneğin papağanların çok büyük bir yüzdesi havalanmadan hemen önce tuvaletlerini yapacaktır ve yine çok büyük bir yüzdesi tuvalet öncesi vücudunu olabildiğinde arkaya atacaktır. Papağanınızın tuvaletini yapacağını düşünüyorsanız bundan hemen önce bir komut vermelisiniz. Bu görsel ya da sözel herhangi bir komut olabilir. Dışkılamanın ardından clicker+ödül vermeniz gerekebilir ancak bazı papağanlarda bir 'aferin' ya da bir sevgi gösterisi de yeterli olabilir. Bunu belli bir süre boyunca devam ettirirseniz papağanınız artık komut ile tuvaletini yapmasını öğrenecek ve diğer zamanlarda bunu yapmayacaktır.
Papağanınızın tuvalet ihtiyacını sürekli aynı yerde (kafes, T-tünek, sürekli aynı yere konulan bir gazete, odanın bir köşesi vs vs ) gidermesini sağlarsanız papağanınız tuvalet ihtiyacı doğduğunda oraya gitmek istediğini belirterek sizi önceden uyaracaktır.
Eğitim boyunca aynı kalemi kullanmak üzere kapak rengi diğer kısmından farklı renkte bir kalem seçin. Kalemi alın ve kapaklı ucunu papağanınıza doğru 10-15 cm uzaklıkta tutun. Kalemin ucuna dokunduğu an clicker+yem ile ödüllendirin. clicker'i tam dokunduğu anda, iyi bir zamanlama ile basmak çok önemlidir. Aynı hareketi birkaç kez yaptıktan sonra kalemi yavaş yavaş uzaklaştırarak devam edin. Artık birkaç adım atarak kalemin ucuna dokunuyorsa bir sonraki adıma geçebilirsiniz. Papağanınız size doğru bakarken(ortadaki ok yönünde) 1 numaralı yay şeklinde kalemi etrafında çevirin. Kalemin ucuna her dokunuşunda clicker+yem ile ödüllendirin. Ardından 2, 3, 4 ..... numaralı yay. Her defasında papağanınız ok yönünde ve size doğru bakıyor olmalıdır. Kalemi her defasında biraz daha etrafında çevirin. Eğer papağanınız anlamakta güçlük çekiyorsa aşama sayısını artırabilirsiniz. Artık etrafında tam bir tur atıyorsa 'dön' sesli komutunu yeni komut olarak ekleyebilirsiniz. Bu arada kalemi de yavaş yavaş kullanmamaya başlamalısınız. Yumaşak bir geçiş olmalıdır. Artık yeni komut(sesli, görsel vb) kalemin yerini alacaktır. Böylelikle papağanınıza 'dön' komutu vererek, işaret parmağınızla küçük bir daire hareketi yaparak ya da dilediğiniz diğer bir komutla kendi ekseni etrafında dönmesini sağlayabilirsiniz.
Normal bir ev anahtarını ya da bir madeni parayı iyice yıkayın ve kurulayın. Parlak kaplamanın bozulmamış olması çok önemlidir. Papağanınıza bu metal objeyi verin ve altına metal bir yem kabını tutun. Papağanınız eninde sonunda sıkılıp anahtarı atacaktır. Anahtar yem kabına düşüp ses çıkardığında clicker+yem ile ödüllendirin. Bunu belli bir süre tekrarladıktan sonra papağanınız ses ile ödülü ilişkilendirecektir. Anahtarı biraz sağ tarafından verip kabı vücudunun altında tutun. Giderek kabı da sol tarafa çekin. Papağanınız olayı kavradıysa kap ile anahtarın arasındaki mesafeyi yavaş yavaş artırın. Artık anahtarı almak için bir adım ardından iki.... adım atacaktır. Artık masada epey mesafe kat ederek anahtarı kaba atıyorsa anahtarı masanın üstüne bırakmaya başlayabilirsiniz. Bu aşamada anahtarı bıraktığınızda 'getir' komutunu verirseniz iyi olur. Anahtar yerine başka herhangi bir obje de kullanabilirsiniz ama temiz olması ve papağanınızın parçalayamacağı kadar sağlam birşey olması önemlidir.