Mercan ve Resif Nedir ?
Biyolojik çeşitlilik yönünden yağmur ormanlarını andıran mercan resifleri global ekosistemin önemli
parçalarından biridir. Dünyada özellikle de tropikal ada ve sahillerde pek çok insan mercan resiflerinden
elde ettikleri gelirle yaşamını sürdürmektedirler. Mercanlar, bina yapımında ve hediyelik eşya
sektöründe kullanılmalarının yanı sıra canlı olarak akvaryum sektöründe de değerlendirilmektedir.
Resifler yüzlerce farklı mercan türünün bir arada bulunması ile oluşmuş yapılardır. İnsanlar çoğu zaman
mercanların ağaç görünümünden dolayı bitki yada kaya görünümünden dolayı canlı kaya olduğunu
sanırlar, oysaki çok değişik şekil ve büyüklüklerde olmalarına rağmen bütün mercanlar küçük
poliplerden oluşmuştur. Polip, deniz anası görünümünde küçük bir hayvandır. Yumuşak mercanlardan
her bir polip küçük kalsiyum karbonat (CaCO3) uçları içerir. Bu uçlar pek çok polipi bir arada tutmaya
yarar. Sert mercanlarda polipler küçük çanaklarda bulunurlar ve CaCO3 yaparlar. Pek çok çanak, mercan
kolonisi yapacak şekilde birleştirilir. Bu şekilde milyonlarca koloninin üst üste gelmesi ve yan yana
büyümesiyle mercan resifleri oluşur. Pek çok mercan türünde polipler gün içerisinde çanakların içinde
kaldıklarından mercanların cansız kayalar olduğu düşünülebilir ancak polipler geceleri ortaya çıkarlar ve
küçük tentakülleri ile mikroskobik organizmaları (plankton) yakalarlar. Her bir polip vücutlarının içinde
zooxanthellae adı verilen bir alg barındırır. Bu algler gün ışığının ve karbondioksiti kullanarak
fotosentez yaparlar. Oksijen üretirler ve poliplerin diğer nutrient ihtiyaçlarının karşılarlar. Diğer yandan
algler fotosentez için gerekli olan karbondioksiti ve besin ihtiyaçlarını alırlar. Algler ve polipler arasında
simbiyoz (=birbirlerinden karşılıklı faydalanma) bir ilişki vardır. Bu ilişki olmazsa mercanlar hayatlarını
sürdüremezler. Bunun yanı sıra balıkların, yengeçlerin, salyangozların, kurtların ve resiflerde yaşayan
diğer canlıların hayatları mercanların gelişimi ve sağlıklı olmasına bağlıdır.
Denizel ekosistemde yaşayan mercanları bulundukları suyun sıcaklığına göre soğuk su ve tropikal
mercanlar olarak iki gruba ayırmak mümkündür. Deniz akvaryumlarında çoğunlukla tropikal mercanlar
kullanıldığından bu bölümde onlardan bahsedilmektedir. Tropikal mercanlar dünyanın 30º N (Kuzey) ile
30º S (Güney) enlemleri arasında yer alan sularda yaşayan mercanlardır. Su kütlesinde birkaç metreden
50 m derinliklerine kadar yaşayabilen ancak 5 ? 15 metrelerde daha yoğun olan bu canlılar iyi dizayn
edilmiş deniz akvaryumlarında da rahatlıkla yaşayabilmektedirler.
Mercanların Sınıflandırılması
Mercanlar, sınıflandırmada hayvanlar aleminin (Animalia ), Cnidaria filumunun, Anthozoa (mercanlar,
anemonlar, deniz fanları) sınıfına dahildirler. Bu sınıfın içerisinde 35.000-60.000 tür yer alır. Değişik
şekil ve büyüklüklerde binlerce mercan türü polip ve dal yapılarına bakılarak sınıflandırılsa da genel
olarak sert ve yumuşak mercanlar olarak iki gruba ayrılırlar. Sert mercan polipleri alt kısımlarında
CaCO3 üreterek sert bir iskelet oluştururlar. Üst üste gelerek büyüyen ve yayılan iskelet yapısının altta
kalan kısımları zamanla dağılıp ezilerek sıkışır ve kristalleşerek kireç taşına dönüşür. Sert iskelet
yapılarına sahip bu tür mercanlar sert mercanlar olarak tanımlanırken, az miktarda CaCO3 üretmesine
rağmen sert mercanlar gibi iskeleti olmayan mercanlar yumuşak mercan olarak tanımlanmaktadırlar.
Mercanlarda Üreme
Mercanlar hem seksüel hem de aseksüel olarak üreyebilen canlılardır. Seksüel üremede döllenme
iç döllenme ve dış döllenme olmak üzere iki şekilde görülür. Erkek polipler spermlerini bırakarak dişi
polipte bulunan yumurtalara gönderip yumurtalar dölleniyorsa bu olaya iç döllenme, erkek polip
spermini dişide yumurtalarını eş zamanlı suya bıraktığında mercan bünyesi dışında gerçekleşen
döllemeye ise dış döllenme denilmektedir. Döllenen yumurtalardan planula adı verilen yavrular çıkar.
Suda bir süre (20- 40 gün) serbest yüzen planulalar gelişebilecekleri uygun bir yüzey buluncaya kadar
hareketlidirler. Uygun emini bulduklarında oraya yerleşip gelişmeye başlarlar ve burada polipler
çoğaldıkça büyürler ve ergin bir mercan halini alırlar. Bu şekilde mercanlar etrafa yayılmışta olurlar.
Mercanlar doğal ortamlarında senede yalnızca bir kez yumurtlarlar. Yumurtlama dolunaydan sonraki bir
yada iki 2 gece olur. Farklı resiflerde mercanlar yılın farklı zamanlarında yumurtlarlar. Örneğin; Büyük
Barier Resiflerinde yumurtlama ilkbahar sonu yaz başı, genelde aralıkta olur. Polipler koloni üzerinde
aseksüel üremede yaparlar, yeni polipler tomurcuklanma ile çoğalırlar. Mercanların aseksüel üremesi
tomurcuklanma şeklinde olur. Mercan kültüründe çoğunlukla aseksüel üremeden faydalanılmaktadır.
Yukarı