Refugium Nedir, Hazırlanışı

Refugium? un kelime anlamı Refug=Sığınak kelimesinde gelir. Akvaryum dünyasında öncelikle ana tankta yaşaması / üremesi mümkün olmayan, fakat diğer taraftan doğal temizlik, beslenme vs süreçlerinde akvaryumun ayrılmaz bir parçası olan pode,worm türü canlıların bir tehdit altında olmadan üremelerini ve akvaryumda bulunabilmelerini sağlamak amacı ile kullanılmaya başlamış. Daha sonraları ise akvaristlerin ve marin biyologların nitrat sorunu nitrat sorunu için macro alglerin bir çözüm olduğunu  keşfetmeleri üzerine, bir çok macro alg türünün bulundurulması / yetiştirilmesi ve de bunla beraber deniz atı, bazı karides türleri ve örn. deniz tavşanı gibi bazı canlı türlerinin bakılabilmesi amacı ile kullanım alanı daha da genişlemiş.
 

Kurulumu

Bir refugium kurmadan önce karar verilmesi gereken 2 konu var.
a.      Amacım nedir?
Refugium  pode, worm üremesi içinmi, macro alg yetiştirmek için mi, içinde bazı canlı türlerini barındırmak için mi yada bunların hepsi için mi kurulacak.
b. Nereye koyacağım
Bunun için iki senek mevcuttur
            -          Akvaryum Üstü
Bu seçenekte refugium akvaryum seviyesinin üzerinde bir yere konumlandırılır. Su bir motor vasıtası ile akvaryumdan yada sump?dan refugium?a basılır ve refugiumdan su taşma yöntemi le akvaryumun içine geri döner. Bu yöntemin en büyük avantajı refugium içinde üreyen pode, worm türü canlıların yine canlı olarak akvaryum içine gelebilmesi olmaktadır. Tabi dejavantajı da; refugium büyük ihtimal ile görünen bir yerde olacağından, tıpkı ayrı bir akvarum gib kapaklı şık bir tasarım  ve devamlı temizlik gerektiriyor. Dolayısı ile biraz daha maliyetli ve uğraşı ihtiyacı söz konusu oluyor. Bu tür refugium için örneği yan tarafta görebilirsiniz.
-          Akvaryum altı yada sump içi
Bu seçenkte refugium ya akvaryumun altında ayrı bir tankta yada eğer yeriniz müsait ise sump?nızın bir bölmesinde (son bölme değil) kurulmaktadır. Avantajı, akvaryum üstü refugiumlar gibi görselliğin bir önemi kalmıyor, bakımı daha kolay ama bunun yanında dezavantajı pode ve ile ana wormlar bir motor vasıtası tanka gideceğinden canlı olarak gitmeleri pek mümkün olmuyor. Bu tür refugiumlar için örnek (bir kaç yıldır çalışan bir sistemin refugium?u)
 
Yukarıda belirttiğim 2 konuda vereceğiniz kararlara göre kullanmanız gereken malzeme ve ekipman değişiklik gösterebilecektir. Örneğin eğer refugium içinde macro alg bulundurmayıp sadece pode üretimi için kullancaksanız ışık gereksiniminiz fazla olmayacaktır. Yada pode üretimi ile ilgilenmeyip, sadece macro alg üretimi ile ilgili iseniz refugium içinde kum bulundurmanıza gerek kalmaycaktır.
Diğer taraftan kullanılan bir diğer rafugium yerleşimide ?Akvaryum yanı? olarak yapılan kurulumlardır. Fakat buradada esas presip yine akvaryum üstü sistemler gibi suyun ana tanktan refugium içine gönderilmesi ve burdan taşma yada bir U botusu ile ana tank?a geri dönmesidir.
 

 Refugium Ekipmaları

a-      Işık
Eğer refugium içinde macro alg olmayacak ise, her hangi bir beyaz ışık ışık ihtiyacımızı giderecektir. Ama macro alg yetiştrilmesi söz konus ise, kullanacağımız / yetiştireceğimiz alg ın ihtiyacı olan ışığın sağlanması (yerine göre mavi, yerine göre kırmızı ağırlıklı ışık kaynakları) bir ihtiyaç olacaktır. Refugium?un ışıklandırılmasında eğer macro alg kullanımı söz konusu değil ise zaman periyodunun pek bir önemi yoktur. Ama macro alg kullanımı söz konusu olacak ise çeşitli zaman periyodları söz  konusu olabilmektedir. 3 tip uygulama söz konusudur.
a.1-  24 saat ışıkların yanık olması.
Bir çok akvarist bu yöntemi kullanamasına rağmen, bir çok makalede de kesinlikle kullanılmaması gereken bir yöntem olarak bahsediliyor. 
a.2 - 10-12 saat akvaryum ile aynı periyotta ışıkların açık olması                 
      Bu yüntemde refugium?un ışıkları ana tank ile aynı zaman dilimleri içinde açık kalır. 
a.3 - 10-12 saat akvaryum ile ters zamanlarda ışıkların açık olması
En çok tercih edilen yöntemdir. Avantajı, akvaryum ışıkları kapalı iken akvaryumda üretilen CO2 in, refugiumdaki macro algler tarafında tüketilmesi ve PH düşümünün önüne geçilmesidir
 
b-      Motor
İçinde macro alg bulunan bir refugiumdan maksimum verimi alabilmemiz için, nitratlı suyun macro algler ile mümkün olduğunca uzun süre temas etmesini sağlamamız gerekir. Bu yüzden refugiumlarda düşük debili (100-150 lt/h) motorlar kullanılmalıdır.
 
c-       Beslenme
Eğer refugium kullanma amaçlarımızdan bir tanesi pode ve worm türü canlıları da üretmek ise, bu canlıların faydalanması ve yaşayabilmesi için refugiumada çeşitli yemlerin (örn. çok küçük bir karides parçası)  atılması gerekmektedir.
 
d-      Kum
Refugium kullanma amacımız macro alg ise, kum çok fazla şart olmamakla beraber, eğer pode gibi canlıların üremesi için bir ortam oluşturmak istiyorsak, kum önemli bir noktayı oluşturmaktadır..
 Diğer taraftan bir çok akvarist ana tank yerine refugium içinde bir DSB (deep sand bed ? derin kum yatağı) oluşturup, nitrat ile mücadelede macro alg ile beraber bir başka ortamda oluşturmaktadırlar.
 
 

Refugium Bakımı


Bakım konusunda dikkat edilmesi gereken konu, eğer macro alg üretimi söz konusu ile, 2-3 haftalık periyotlarda macro alglerin bir miktar budanması gerektiğidir. Budamanın faydası macro algler tarafında emilen nitrat ve diğer artıkların budama yapılmaz ise bir süre sonra çürümeye başlayan macro alg tarafından tekrar akvaryuma geri bırakılma tehlikesidir. Diğer taraftan özellikle bazı caulerpa (örn. taxifolia) türlerinin en az reef canlıları kadar Ca ve iodin ihtiyacı  olduğu bilinmektedir. Bu yüzden reef akvaryumuna sahip olan akvaryumcularda bu elementler zaten akvaryuma devamlı ilave edildiğinden pek bir sorun olmayacağı varsayılsada, bu ilavenin sadece reef canlıları değil macro algler tarafından da büyük bir oranda tüketileceği unutulmamalıdır. Marine akvaryuma sahip olan akvaristlerinde efektif bir refugium?a sahip olmaları açısından bu elementler ile devamlı macro alglerini takviye etmeleri gerekmektedir.


Kimyasallar : 


Kimyasallar ve Özellikleri
 
 CaCl2-2H2O; Kalsiyum klorid dehidrat - Kalsiyum kaynağı
27.3% Ca, 48.2% Cl - Suda kolayca çözülür. %50'lik çözeltisinin kullanımı önerilir. (=136500 mg/L Ca)
________________________________________
  KCl; Potasyum klorid - Potasyum kaynağı
52.5% K, 47.5% Cl - Suda çözülebilir. %30'luk çözeltisinin kullanımı önerilir.  (=157500mg/L K)
________________________________________
  K2HPO4; Potasyum dibazik fosfat - PO4(fosfat) kaynağı
44.9% K, 54.5% PO4 - Suda iyi çözülür. %0.4'lük çözeltisinin kullanımı önerilir. (=2180 mg/L PO4)
________________________________________
  KNO3; Potasyum nitrat - K ve NO3(Nitrat) kaynağı
38.7% K, 61.3% NO3 - Suda çözülür. %30'luk çözeltisinin kullanımı önerilir. (=184mg/L NO3, 116000 mg/L K)
________________________________________
  K2SO4; Potasyum sulfat - K kaynağı
44.9% K, 55.1% SO4 - Suda hafif çözülebilir. %10'luk çözeltisinin kullanımı önerilir. (=44900 mg/L K)
________________________________________
  MgSO4-7H2O; Magneziyum sulfat - Mg(magneziyum) kaynağı
9.9% Mg, 39.0% SO4 - Suda iyi çözülür. %60'lık çözeltisinin kullanımı önerilir. (=59400 mg/L Mg)
________________________________________
  NaHCO3; Sodyum bikarbonat - Karbonat kaynağı
27.4% Na, 72.6 HCO3 - Suda iyi çözülür. 1/4 yemek kaşığını 3 galon(11.36 litre) 1.2-1.4 dK musluk suyunda çözüp, 4.2-4.6 dK civarı alkalinite elde edile bilinir.
 1 yemek kaşığını 3 galonda çözüp, Afrika cichlid'leri için 15-20 dK elde etmek mümkündür.
________________________________________
  CaCO3; Kalsiyum karbonat - Ca ve karbonat kaynağı
40.0% Ca, 60.0% CO3 - Suda çözülmez, ayrışmak için CO2 gerektirir.
________________________________________


Azot Zinciri :
________________________________________

 


?  Azot Dönüşümü


             Yeni bir akvaryumun ilk bir kaç haftası biyolojik dengenin sağlanması açısından çok önemlidir. Balık alıp akvaryumumuza koymayı düşünmeden önce, onlar için uygun bir ev hazırlamalıyız. Bir akvaryum yaşayan minyatür bir dünyadır, ve bunun için bu kapalı küçük dünyanın ev sahipliği yaptığı tüm canlıların sağlıklı yaşayabilmesi için gerekli tüm biyolojik dengeleri içermesi gerekir. Balık artıkları, yenmemiş yemler, ve diğer tüm organik maddeler bir anda sanki bir sihir yapılmış gibi ortadan kalkmaz. Besinler balığın sindirim sistemine girer ve tam sindirilemeyen büyük kısmı dışkı olarak dışarı atılır.Bununla beraber proteinlerin sindiriminden ve balığın metabolizmasından çıkan amonyak ve karbondiyoksit, balığın solungaçlarından suya bırakılır.Yem, ilaç ve gübrelerde gerekli minerallerin yanında istenmeyenler de bulunur. Düşük oranlarda toksiklik göstermezler ancak konsantrasyon artarsa zehirlenme riski ortaya çıkar.Bu artıklar mikroorganizmalar tarafından ayrıştırılır ve genellikle toksik materyallere dönüştürülür ve düzenli su değişimi gerektirir. Bu noktada doğanın zekası ve içgüdüsü devreye girer. Doğada, bu artık maddeleri ayrıştırıp doğadaki diğer canlıların kullanımına sunmaktan başka amacı olmayan yaratıklar mevcuttur. Ayrıştırma sonucu ortaya çıkan komponentlerden en önemlilerinden bir grubu azot tabanlı materyallerdir. Azotun bu dönüşüm zincirine verilen isim azot zinciri veya azot halkasıdır.
Azotlaştıran (nitrifying) bakteriler adını verdiğimiz mikroskobik canlıların doğadaki görevi azot komponentlerini ayrıştırmaktır. Yeni bir akvaryum kurduğumuzda, bu bakteri akvaryumda çok az miktarda (su ve kum ile gelen) bulunur. Bundan dolayı ilk bir kaç hafta süresince, bu bakteri miktarı kat kat artıp, artıkları işleyebilecek miktara gelinciye kadar beklenmelidir. Sağlıklı bir akvaryum için bu bakterinin kolonileşmesine ve akvaryumuzda çoğalmasına ihtiyacımız vardır. Akvaryum literatüründe bu ilk bir kaç haftalık koloni oluşumu akvarymunun dönüştürülmesi olarak adlandırılır. Bu işlem normal olarak 2-7 haftalık bir süreç gerektirir.
            Azotu daha detaylı olarak inceleyecek olursak, azotun (nitrogen-N) çok önemli iki organik molekül sınıfına : proteinler ve nükleik asitlerin yapısına etki ettiği görülür. Havada büyük miktarlarda azot gazı (N2) bulunmasına rağmen, çok az canlı bu formda azotu kullanabilir. Sadece özel bir takım bakteri, esas olarak cianobacteria (genellikle mavi-yeşil algae olarak adlandırılır) N2?yi alıp, azot  tabalı organik moleküllerin sentezinde kullanır. Bu bakteriler azot tamamlayıcılar (nitrojen fixer) olarak adlandırılır. Bunlar başka organizmalar tarafından yenir, yiyen organizmalar başka hayvanların gıdası olur ve bunlar da diğerlerinin taki tüm bu azot komponentleri tüm ekosisteme yayılıncıya kadar bu işlem devam eder.
            Bu azot komponentleri serbest kaldığında (bir organizmnanın ölümü veya bir parçasının kopması gibi), bunlar çürütücü bakteriler (decomposing bacteria) tarafından havasız ortamda ? anaerobik- işlenir, ve bu ayrıştırmanın en önemli ürünlerinden birisi amonyak gazı (NH3) olur.Amokyak su ile temas ettiğinde  amonyum hidroksid (NH4OH) oluşur, bu oldukça toksik bir materyal olup yüksek konsantrasyonlarda tahrip etkisi çok yüksektir. Anaerobik işlemin tek ürünü amonyak değildir. Çürüyecek atık fazla ve sıkışık (akvaryum kumu altında) ise, yüksek sıcaklıklarda metan gazı (CH4) ve hidrojen sülfid (H2S) ortaya çıkar.Amonyak balık için çok tehlikeli bir materyaldir ve toksiklik oranı sıcaklığa, PH?a, ve sudaki tuz oranına bağlıdır. Örnek olarak, Ph asidik ise daha fazla amonyum hidroksid nötralize edilir ve dolayısıyla amonyak toksikliği düşmüş olur. Diğer taraftan, Ph alkalin ise o takdirde tehlike artar.Bu noktada hayat kurtaran bir bakteri ortaya çıkar.Amonyak (ammonia) maddesi nitrosomonas adlı  bakteri tarafından, oksiyenin varlığı ile amonyak?ı Nitrit (Nitrite ? NO2-)?e dönüştürür ve bu dönüşüm esnasında kendisine enerji sağlar.
2 NH3 + 3 O2 ? 2 HNO2 + 2 H2O + Enerji
            HNO2 (nityrous acid) suda çözünür, ve nitrit (NO2-) iyonunu suya bırakır. Nitrit hayvanlar ve bitkiler için çok zehirli diğer bir maddedir. Bununla beraber iyi kurulmuş bir akvaryumda nitrit miktarı artmaz çünkü Nitrobacter adı verilen diğer bir bakteri nitriti nitrata (NO3-) dönüştürür ve bu esnada enerji sağlar.
2 HNO2 + O2 ? 2 HNO3 + Energy
            Bu aşamada, organik moleküllerin ayrıştırılmasında ortaya çıkan nitrojen çok daha az toksik bir form almış olur. Akvaryumda, nitrat (nitrate) miktarı bu işlemin sonucu olarak yavaşça artmaya başlar. Çok fazla artmasına izin verilmemelidir çünkü bu nitratı besin olarak kullanan alglerin aşırı miktarda artmasına neden olur. Buna engel olmak için düzenli su değişimleri yapmak mümkündür.Daha iyi bir yöntem ise akvaryuma canlı bitkilerin eklenmesidir çünkü nitrat bitkiler tarafından kolayca kullanılır. Gerçek şudur ki bitkiler iyi bir amonyak tüketicisidir ve toksik maddenin kontrol altında tutulmasında fayda sağlar. Nitrat artışı yosun artışına neden olur. Akvaryum sunuyunu yeşil renge büründüren yosunların gelişmesini sağlayan diğer bir element fosfat?tır. Bitkiler de fosfat kullanır ama yosunların kullandığından çok daha az kullanırlar. Bu sebepten dolayı kullanılan yem ve gübrelerde fosfat olmamalıdır.
Nitritleştiren bakteri oksiyen bol olduğu her hangi bir yerde yerleşebilir. Bununla beraber ışığın çok fazla olmadığı, su akışının çok rahatsız etmediği yerlerde de başarılı olabilirler. Bu azot zincirinin en önemli parçasıdır. Eğer sudaki oksijen yetersiz ise, nitrat tejkrar geri dönüşümler nitrite yada, ters nitritleştirme işlemi ile anaerobik bakteri tarafından geri azot gazına (N2) çevrilebilir ve döngü tamamlanır.

 

Yukarı