Akvaryum su kimyası

Akvaryum suyu nasıl olmalı, suyun özelliği, balıklara hangi su kullanılır, akvaryum su sertliği, akvaryum suyu ph değeri, suyun sıcaklığı, ışığın suya etkisi, suyun berraklığı, bulanıklığı, su değişimi

Akvaryum Suyu Parametreleri

Suda PH nedir?, GH, Salinite, KH, PH nedir? pH (Suyun genel asitlik toplami)

 pH bir çözeltinin asitliğini ya da alkalinitesini derecelendirmeye yarayan ölçü birimidir. Kavram ilk kez 1909'da Danimarkalı kimyager Soren P. L. Sorensen ortaya atmıştır. İngilizce açılımı 'potential of hydrogen' veya 'power of hydrogen'dir ('hidrojenin potansiyeli' veya 'hidrojenin gücü'). Bu kısaltmada p eksi logaritmanın matematiksel sembolüdür, H ise hidrojen elementinin kimyasal gösterimidir. Elementlerin sembolleri her zaman büyük harfle başlayarak yazılır (Fe, O, N, Mn, Se..).

pH suyun asidik, bazik yada natürel olup olmadigini gösterir. 1 ile 14 arasinda değişen bir skalada 7 natürel, 7 nin alti asidik ve 7 nin üstü bazik yada alkalin olarak adlandirilir. Deprem ölçen Richter ölçegindeki gibi pH skalasinda log aritmiktir. Yani 5.5 lik bir pH değeri 6.5 lik bir pH değerinde 10 kere daha asidiktir. Bu sebeple pH değeriniçok azda olsa aniden değiştirmek suyun kimyasal özelliklerinde çok fazla farkliliklar yaratmak manasina gelebilir.
Akvaryum severler için pH'in iki özelliği önem tasir. Birincisi pH değerindeki ani ve hizli değişimler balıklariçin son derece sakincalidir ve mutlaka önlenmelidir. pH değerini günde 0.3 birimden fazla değiştirmenin balıklar üzerinde olumsuz etkisi oldugu bilinmektedir. Bu sebeple akvaryumunuzun pH değerini mutlaka sabit tutmaya çalismaniz gerekmektedir. Ikincisi ise daha öncede bahsedildigi gibi beslemekte oldugunuz balıkların alisik olduklari pH değerini mutlaka bilmelisiniz.
   Bir çok balık alisik olduklari pH degerlerinden daha yüksek yada daha düsük degerlere zamanla alisir. Eğer suyunuzun pH değeri 6.5 ? 7.5 araliğinda ise oldukça fazla balık türünü problemsizce besleyebilirsiniz.
Akvaryumda balık bakimi içinkesinlikle bilinmesi zorunlu bir konudur.Unutulmamalidir ki her su ;su degildir! Balıkların su icinde yasayabilmeleri içinsuyun belli derecede genel asitlik oraninin beslediginiz baliğin yasama ortamina uygun olmasi gerekir.Akvaryumcudan aldigim balık iki gün sonra öldünün cevabi : % 70 pH dir.balık yasadigi su icinde belli derece asitlitlik gerektiren bir ortamda bulunmalidir.Her balık ayni asitlik derecesinde yasamaz.Örnegin canli doguranlar ailesinden olan ( Lepistes)Poecilia reticulata'nin pH si 6-8,5 arasinda olurken Orta Afrika Çiklitlerinde (Cichlidae) - Kirmizi Mücevher Çikliği (Hemichromis guttatus) PH 'si 6,5-7,5 dir.
Daha da anlasilir olursa... Cin Halk Cumhuriyeti deniz kiyisinda bulunan su genel asitlik derecesi, Amazon'da bulunan akarsularda ki su genel asitlik derecesi farlidir. Sizin cesme suyundaki suyun Ph dereceside cok farklidir.Suda ne kadar çok asitik madde varsa, pH değeri de o kadar düser.Akvaryumda hızlı Ph değişimlerı balıklarınızın hayatını tehlikeye atar.Peki ne yapmalıyız ki ph derecesi yasadıgımız balığın yasamını tehlikeye atmasın.Akvaryum Balıklarıiçin özel akvaryum laboratuarı aliniz.En son cikan modelleri elektoniktir, biz elektronik ph ölcer makinasini tavsiye ederiz. Temiz, güvenilir ve cabuk. Tatlı su balıkları genelde 7 Ph derecesinde tutulurlarsa uzun yillar akvaryumunuzda yasayabilir. Dünyada bu Ph 7 değeri hemen hemen tüm Tatlı su balıkları için gecerlidir.

GH (Suyun genel sertliği)

Genel sertlik su içinde çözünmüs magnezyum ve kalsiyum iyonlarinin konsantrasyonlarina denir. Balıkların sert yada yumusak su sevdikleri söylendiginde bahsedilen dEğerGH değeridir (KH degil).
GH, KH ve pH su kimyasınin bermuda seytan üçgenini olustururlar. Hepsi farkli gibi gözükseler de birbirleriyle ilginç baglantilari oldugundan birini etkilemeden digerini değiştirmek mümkün olmamaktadir. Bu sebepledir ki akvaryum hobisine yeni baslayanlara çok gerekli olmadikça bu özelliklerle oynamamalari tavsiye edilir.
Su sertliği denen kavram asagida bahsedilen kavramlardan olusmaktadir. dH birimi ?degree hardness? kelimesinin kisaltmasidir ve sertlik derecesi anlamina gelir, ppm birim ?parts per million? kelimesinin kisaltmasidir ve bir milyon içinde bulunan parçaciklar yada kisimlar manasina gelir, mg/L değerine çok yakindir. 1 dH 17.8 ppm ye esittir. Bir çok test kit'i su içindeki kalsiyum karbonat değerini ölçer. Her ne kadar su sertliğinin yalnizca bu elementten olusmadigi bilinse de genel kaide olarak kabul edilmektedir.

0 ? 4 dH, 0 ? 70 ppm : çok yumusak
4 ? 8 dH, 70 ? 140 ppm : yumusak
8 ? 12 dH, 140 ? 210 ppm : orta sert
12 ? 18 dH, 210 ? 320 ppm : oldukça sert
18 ? 30 dH, 320 ? 530 ppm : sert
daha yüksek : adeta sudan bir kayadir (Malawi gölü)

Salinite (Tuzluluk)

Salinite kelimesinin sözlük manasi tuzluluk olmasina ragmen burada bahsedilen maddeler su içinde çözünmüs kimyasal tuzlardir. Salinite ölçekleri GH ve KH degerleriyle birlikte sodyum tuzlarini da tespit ederler. Özellikle tuzlu su akvaryumlarinda suyun salinite değerini bilmek son derece önemlidir. Tatli suakvaryumlarinda pH, GH ve KH yeterlidir.
Salinite genellikle özel gravite degerleri cinsinden ifade edilir, yani ölçülen sivinin agirliğinin esit hacimdeki saf su agirliğina orani gibi. Su isindiginda genlestiginde referans noktasi olarak 15C kullanilir. Salinite bir hidrometre vasitasiyla ölçülür.
Sertlik yapan tuzlar:Kalsiyum ve magnezyum tuzlari
Suda çözünmüscesitli tuzlar arasinda magnezyum ve kalsiyum tuzlari suyun toplam sertliğini olustururlar. Suda en çok bulunan sertlik yapici bilesikler genelde kalsiyum bikarbonat [Ca(HCO3)2] ve kalsiyum sülfattir [CaSO4]. Kalsiyum ve magnezyum tuzlarinin çok bulundugu sular sert, az olduklari sular ise yumusak olarak nitelendirilir. Sertliğin ölçüm birimi olan 1° GH litrede 10 mg kalsiyum veya magnezyum oksite karsilik gelir. (Ca: Kalsiyum, Mg: Magnezyum, Na: Sodyum, P: Potasyum)

Geçici sertlik:


Kalsiyum bikarbonatin neden oldugu sertlige geçici sertlik de denir, çünkü suyu kaynatinca bu sertlik kaybolur. Kalsiyum sülfatin yol açtigi sertlik ise kalici sertliktir. Böylece:
toplam serlik (dGH) = kalici sertlik + geçici sertlik
KH (Suyun genel Karbonat sertliği)
Tamponlama kapasitesi (KH, Alkalinite)
Tamponlama kapasitesi, suyunuza değişik asidik yada bazik ilaveler yaptiginizda pH değerini sabit tutabilme gücüne denir. pH ve tamponlama kapasitesi birbiriyle çok yakindan ilgilidir. Suya asidik yada bazik maddeler ilave ettiginizde (bunlar akvaryum ilaçlari, klor gidericiler vs. olabilir) tamponlama değeri bu maddeleri sogurarak tankin pH değerini sabit tutmaya çalismaktadir. Daha iyi örneklemek gerekirse tamponlama sistemi büyük bir sünger vazifesi görür. Daha fazla asit eklendiginde tampon tüm bu asidi emerek pH değerini sabitlemeye çalisir. Tabi ki her sünger gibi bununda bir kapasitesi vardir ve bu kapasite asildiginda ilave edilen asit dogrudan pH değişimine sebep olacaktir.
Tamponlama hem olumlu hem de olumsuz yönlere sahiptir. Olumlu yönden bakildiginda, nitrojen çevriminde nitrik asit (nitrat) olusur. Tamponlama kapasitesi olmasa bu durumda tankinizin pH değeri zamanla ve çok hizli bir sekilde düsebilir. Dogru miktarda tamponlama kapasitesi ile pH daha dengeli olarak kalabilir. Olumsuz taraftan bakildiginda ise sert musluk suyu genellikle çok genis bir tamponlama kapasitesine sahiptir. Bu durumda suyunuzun pH değeri çok yüksekse düsürmek için çok fazla çaba gösterilmesi gerekecektir.
Tatli su akvaryumlarinda suyun tamponlama kapasitesinin önemli bir bölümü karbonatlar ve bikarbonatlardan gelmektedir. Bu sebeple karbonat sertliği (KH), alkalinite ve tamponlama kapasitesi terimleri karisik olarak kullanilmaktadir, ancak teknik olarak ayni olmasalar da akvaryumculuk dünyasinda ayni seyi ifade ederler. Alkalinite kelimesi alkalin kelimesiyle karistirilmamalidir. Birincisi tamponlamaya atifta bulunurken diger pH değeri 7 olan natürel sivilari ifade eder.
Tankinizin ne kadar tamponlama kapasitesine ihtiyaci vardir? Bir çok akvaryum test kiti KH değerini ölçebilmektedir. KH değeri ne kadar yüksekse suyunuz pH değişimlerine o kadar dayanikli demektir. Genel bir kaide olarak 4.5 dH birimsel değerinden daha düsük bir dEğerölçüyorsaniz bu durumda tankinizin pH değerini her hafta ölçerek dayanim süresini tespit etmeniz gerekir. Bu özellikle su değişimleri süreniz uzunsa gereklidir. Zira nitrojen çevrimi daha öncede belirtildigi gibi asidik bilesenlerle tamamlandigindan tankinizin pH değerini düsürmeye çalisacaktir. Bu dogrultuda dikkat edilmesi gereken nokta Eğertankinizin pH değeri yeni su değiştirdiginiz günkü durumuna göre ayda 2/10 oraninda düsüyor ise KH oranini yükseltmeli yada daha sik kismi su değişimi uygulamalisiniz. KH balıkları dogrudan etkileyen bir faktör degildir. Dolayisiyla KH değerine göre balık seçmek gibi bir sey söz konusu degildir.
Not: Yukarida bahsedilen sebeplerden dolayi distile su kullanilmasi dogru degildir. Distile su 0 KH değerine sahip oldugundan olusacak en küçük asidik ortamdan etkilenerek pH değerini değiştirecek ve balıklara zarar verecektir!

KH ( Suyun karbonat sertliği )


Karbonat sertliği, sudaki bikarbonat (HCO3 ) iyonlarinin konsantrasyonunun bir ölçüsüdür. Karbonat sertliği, akvaryum balıkları için tehlikeli olan ani pH değişimlerine karsi tampon görevi yapar; KH ne kadar yüksekse pH salinimlari o kadar az olur. Bir akvaryumda karbonat sertliği çok düsükse, balık, bitki, ve bakteri faaliyeti sonucu artan veya eksilen karbondioksite bagli olarak pH salinimlari çok yüksek olacak, bu da biyolojik dengeyi ve balıkların sagliğini çok olumsuz etkileyecektir. Çok özel su sartlari gerektiren balık ve bitki türlerini bir yana birakirsak, bir akvaryumdaki karbonat sertliğinin 3° -10° KH arasi bir dEğerolmasi önerilir.

Karbonat sertliği sudaki bikarbonat (HCO3-)

konsantrasyonunun bir ölçüsüdür.
Karbonat sertliği, sadece bikarbonat (HCO3-) iyonlarinin konsantrasyonuna baglidir ve kalsiyum bikarbonata [Ca(HCO3)2] bagli geçici sertlikle karistirilmamalidir. Karbonat sertliği, toplam sertlik (GH) yaratmayan sodyum bikarbonat (NaHCO3) veya potasyum bikarbonat (PHCO3) tuzlarinin çözünmesiyle de olusabilir. Genel egilim, toplam sertliğin (GH) karbonat sertliğinden (KH) yüksek olmasiyla birlikte, bazi durumlarda (örnegin saf suda sodyum bikarbonat eritmis oldugunuzu düsünün) bunun tersi de görülebilir.
Karbonat sertliği (KH), karbondioksit (CO2) ve asitlik (pH) iliskisi
Normalde bir akvaryumda karbonat sertliğini -ayni zamanda geçici sertliği de-olusturan en önemli tuz, suda kolaylikla eriyen kalsiyum bikarbonattir [Ca(HCO3)2]. Kalsiyum karbonatin (CaCO3) ise çözünürlügü çok düsüktür. Kaynatilarak suyun geçici sertliğinin nasil giderildigini asagidaki çift yönlü kimyasal denklem araciliğiyla daha iyi açiklayabiliriz: Karbondioksit azalirsa, denge, denklemin sag tarafi lehinde bozulur ve kalsiyum bikarbonatin bir kismi kalsiyum karbonata dönüserek çökelir. Kalan karbondioksit miktarina bagli olarak kalsiyum bikarbonat konsantrasyonunun daha düsük oldugu yeni bir denge noktasi olusur.Tersine suya karbondioksit verdigimizi düsünelim; bu durumda denge, denklemin sol tarafi lehinde bozulur. Yani çökelti halinde bulunan kalsiyum karbonatin bir kismi kalsiyum bikarbonata dönüserek suda erir.
Gazlarin sudaki çözünürlükleri suyun sicakliği arttikça azalir. Su kaynatildigi zaman içindeki erimis karbondioksit gazinin hemen hepsi havaya uçar. Bunun sonucu olarak da kalsiyum bikarbonat kalsiyum karbonata dönüsür ve çökelir. Çaydanliklar da bu nedenle zamanla kireçle, yani kalsiyum karbonatla kaplanirlar.
Bitkili bir akvaryumda karbondioksit konsantrasyonunun 5 - 15 mg/litre olmasi optimaldir. 5 mg/litre'den azi bitkiler için yetersizdir; 15 mg/litre'den fazlasi ise balıklar için tehlikelidir.
Tabelada sicakliği 25° C olan bir akvaryumdaki bikarbonat sertliği (KH), pH ve karbondioksit iliskisini görebilirsiniz. Diger sicakliklarda (22° - 28° C), bu degerlerden sapma ihmal edilebilecek kadar azdır.

Kaynak: tubitak - Kimya Bölümü, 602. makale
Özden Hanoğlu

Yukarı