1-Akvaryum Dış filtreleri:

 Bu filtreler motorlu filtrelerin geliştirilmiş ve en çok kullanılan tipidir. Akvaryumun dışında durmaları sebebiyle akvaryumun daha doğal bir görünüm elde etmesini sağlarlar. Sistemleri bir kova ihtiva eder. Filtre malzemeleri bu kovanın içerisinde bulunur. Su girişi ve çıkışı için 2 ayrı hortumu vardır. Motorlu filtrelerden daha kuvvetli ve daha kullanışlıdırlar. Dış filtreler oldukça sessiz çalışırlar. En bilinen markalar Eheim, Atman ve Sacem?dir. Bu filtrelerin avantajları kapasiteleridir. 1000 litreye kadar olan versiyonları vardır. Dezavantajları ise temizlenmeleri, fiyatları ve temizlenmedikleri takdirde yüksek miktarda nitrat açığa çıkarmalarıdır. Dış filtrenizi en verimli şekilde kullanmak için; 1-Taban malzemesini (kütük, kaya vb.) filtreye doğru akışı (filtrenin çekişini) engellemeyecek şekilde yerleştirin. 2-Bir numaralı adımı tamamladıktan sonra 1 hafta bekleyin ve tortunun nerelerde biriktiğini gözlemleyin. 3-Tortu biriken noktalardaki tortuyu filtreye yönlendirecek şekilde hava taşları ile akıntı yaratın. Günün muhtelif zamanlarında akıntı oluşturmak için hava motorunun kullanın. Tüm bunlara ek olarak, haftalık su değişimleri sırasında dip temizliği yapmak filtrenizin fazla yorulmasını önleyecek, daha verimli çalışmasını sağlayacaktır. Dış filtre kullanılıyor diye dip temizliğinden kaçınılmamalıdır.

2-Filtre seçimi:

Dış filtrenizi, diğer tüm malzemelerde olduğu gibi, akvaryumunuzun hacmine göre seçmelisiniz. Genel tavsiyeler, alınacak olan dış filtrenin toplam su kütlesini bir saat içerisinde 3-4 kez çevirecek kapasitede olmasıdır. Örneğin 300 litrelik bir akvaryum için saatte 900/1000 litre su çeviren bir dış filtre atık yükünüzü kaldıracaktır.

3-Dış Filtre Temizliği:

Dış filtrelerin temizlenme periyotları akvaryumdan akvaryuma değişebilir. Önemli olan nokta filtreyi akvaryuma ve filtre içerisinde yer alan yararlı bakterilere zarar vermeyecek şekilde ve periyotlarda temizlemektir. Öncelikle dikkat etmeniz gereken konu, akvaryumdaki canlı yükünüz ve yemleme sıklığınızdır. Doğru orantılı olarak canlı yükü arttıkça, filtrelerin temizleme periyotları da sıklaşacaktır. Akvaryumunuza uygun adetlerde canlı beslemeniz ve yemlemeyi aşırıya kaçmadan yapmanız durumunda filtreniz en sağlıklı şekilde görevini yerine getirecektir. Tüm bunların yanında organik atıkları dip çekme yöntemi ile periyodik olarak temizlemeniz gerekir. Dış filtreler iç filtrelere oranla daha güçlü filtreleme yapsalar da, dibe çöken bir miktar balık pisliği ve yem artığını alamayacaktır. Akvaryum tabanına bir akıntı motoru koyarak bu pislikleri havalandırdığınızda, akvaryumunuz büyük olduğu durumlarda pislikler bu sefer başka bir ölü noktaya birikeceklerdir. Bu tip atıkları çekecek kadar güçlü bir filtre ise zaten akvaryuma uygun değildir. (Zaten pratikte de pek görülmez.) Bu tip artıkları ancak dip filtresi kullanarak efektif olarak uzaklaştırabilirsiniz. a) Ne zaman temizlik yapılmalı? Ne zaman temizleme yapılmalı sorusuna verilecek ilk cevap, suyun aşırı kirlenmeden önce temizlik yapmaktır. Örneğin akvaryumdaki su kirlilikten dolayı sarardıktan sonra yapılan bir temizlik geç olacaktır. Bu hem akvaryumda beslediğiniz canlılara hem de filtrenizde oluşmuş bakteri kolonilerine zarar verecektir. Zaten 1-2 tecrübeden sonra balıkların durum ve davranışları size zamanın geldiğini söyler. Filtreyi temizleme zamanının geldiğini gösteren en önemli göstergelerden biri filtrenizin debisinin düşmesidir. Debinin gözle görülür ölçüde düştüğünü fark ederseniz, vakit kaybetmeden filtre malzemelerini temizleyin. Bu hem iç, hem de dış filtre için geçerlidir. Filtre temizliği periyotları için bir genelleme yapmak mümkün değildir. Temizleme periyotlarını yukarıdaki bilgilere dayanarak kendiniz belirlemelisiniz. b) Temizlik nasıl yapılmalı? Dış filtre temizliğinde kullanılan su yine akvaryumdan çekilen su olmalıdır. Asla çeşme altında yıkama yapmayın. Yoksa bakterileriniz ölecektir. Dış filtrenizde bir seferde genel bir temizlik yapmayı tercih edebilir ya da her hafta yapacağınız dip çekme işlemi sırasında dış filtre kovası içerisindeki suyu filtrasyon malzemelerine değmeden akvaryum suyu ile yenileyebilirsiniz. Temizlik sırasında biyolojik materyalin bir arada durmasını sağlayacak sağlam bir file ile temizlik ve yerleştirme işlemlerini daha pratik hale getirebilirsiniz. Burada önemli olan nokta sadece kaba kirin atılmasıdır. Çitileme gibi bir uğraş içine girmeyin! Yukarıdaki bilgiler ışığında dikkat edilmesi gereken önemli noktalar sıralanırsa; -Akvaryumunuzun kaldırabileceği kadar canlı beslenmelidir. -Yemlemede aşırıya kaçılmamalıdır. -Dış filtre olsa dahi dip temizliği aksatılmamalıdır. -Dış filtre temizliğinde kullanılan su yine akvaryumdan çekilen su olmalıdır. -Su değişimi ile filtre temizliğini aynı günde yapılmamalıdır. (Arada bir kaç gün süre verin.)

4-Filtre malzemeleri ve katmanlar:

Dış filtre sepetine konulacak malzemenin sırası kullanıcıdan kullanıcıya değişmektedir. İçte şu dışta bu olur gibi bir genelleme yapmak bu yüzden yanlıştır. Öte yandan kimyasal filtrasyon malzemelerini, suyun akış yönüne göre sonlara doğru (yani filtre suyu alttan alıp üstten veriyorsa üst kısımlara) yakın koymanın daha iyi sonuç vereceği görüşü var. Aşağıdaki örnekleri inceleyerek siz de kendi kolay veya etkin bulduğunuza göre kendi tercihinizi belirleyin. Dış filtrelerde malzemelerin klasik diziliş şekli : 1- Filtre sepetinin en altına Ehfimech (seramik borucuklar) Bu malzeme su hızını azaltıp her yöne dağıtmasını sağlar. 2- Bir üst göze kaba mavi sünger, kalın elyaf yada naylon bulaşık teli ( kaba pislikleri tutması için ) ? "Mekanik filtrasyon" 3- Onun üzerine biyolojik filtrasyon malzemesi ( Ehfi-substrat, Siporax veya muadili ) (ya da sert ve gözenekli bir süngerin ufak kesme şeker şeklinde hazırlanıp konması.) "Biyolojik filtrasyon"
4- Biyolojik malzemenin üzerine en ince türden elyaf (bu elyaf daha küçük partikülleri tutmaya yarıyor.) ? "Mekanik Fitrasyon" Diğer örnek filtre sepeti katmanları: (Tüm örneklerde sıra en alt sepetten en üst sepete doğru verilmiştir.) Örnek 1: Efimech (Seramik borucuklar) Efifix (Plastik yünü) Substrat/siporax/Matrix vb. biyolojik filtre öğeleri Elyaf Örnek 2: Elyaf Sünger Substrat Elyaf Eğer filtrenin kendi sepetleri yoksa her katman arasına ayırıcı olarak ince bir tabaka elyaf, yada sünger konabilir.

5-Filtrede aktif karbon kullanımı:

Dış filtre katmanlarından biri olarak aktif karbon kullanımı çok tartışılan bir konudur. Filtrede kullanılan karbonun görevi, sudaki kloru, rengi ve kokuyu tutmasıdır. Bu da akvaryumun ilk kurulduğu günlerde işe yarayacak bir özelliktir. Daha sonraki zamanlarda sudaki renk/kokuyu almak için, yada ilaç kullanımlarından sonra veya organik madde yükünü azaltmak için kısa süreler ile kullanılması gerekir. Karbon yapısı itibarı ile belli bir süre sonra doyacak ve inaktif hale geçecektir. Kimi literatüre göre doymuş karbonun akvaryuma bir zararı olmayacağı, hatta belli süre sonra bir biyolojik medya gibi üzerinde bakteri oluşturacağı, dolayısıyla fayda sağlayacağı belirtilirken, bazı literatürlerde doymuş karbonun üzerinde tuttuğu bileşikleri zaman içerisinde suya geri vereceği ve bu nedenle zararlı olacağı yönünde görüşler vardır. Aktif karbon, üzerinde yararlı bakteriler de tutunup biyolojik filtre malzemesi görevi de ama aktif karbon kullanılmasının ana amacı bu değildir. Biyolojik medya olarak bio-sünger, substrat, matrix, siporax vs. kullanılabilir.

6-Filtre özellikleri:

Piyasada en çok satılan markaların birbirleriyle karşılaştırıldıklarında öne çıkan özellikleri şu şekildedir: Eheim, Alman teknolojisi ile üretilen bir marka olmasından dolayı kalitesi ve verimli çalışmasıyla göze batıyor. Gürültüsüz çalışması, kullanıcıların en önemli tercih sebeplerinden birisi. Fiyatının muadillerine göre çok pahalı olması Eheim markasını tercih edecekleri en çok düşündüren konu olsa da, elektrik tüketimleri karşılaştırıldığında uzun vadede (Atman?a kıyasla) daha kârlı olduğu görüşü hakim. Ancak temizlik için musluklarının sökülüp takılması durumunda bu gibi elemanlar çabuk deforme olabiliyor. Yine de yedek parçalarının kolay bulunabilir olması bu tip durumlarda kullanıcıları rahatlatıyor. Atman, piyasada Eheim?dan sonra en çok tutulan marka. Bunun en temel sebebi de, fiyatlarının rakibi Eheim?a göre çok daha fazla karşılanabilir olması. Elektrik tüketimi Eheim?a göre daha fazla. (Örneğin Eheim 2217?nin (su çıkışı: 1000 litre/saat; filtre hacmi: 6 litre) elektrik tüketimi 20 Watt iken, onun muadili sayılabilecek olan Atman 3337?nin (su çıkışı: 1000 litre/saat; filtre hacmi: 6,5 litre) elektrik tüketimi 30 Watt.)

7-Filtrelerde sık karşılaşılan problemler, muhtemel nedenler, çözümleri:

Dış filtreden ses gelmesi: Dış filtreden ses geldiği durumlarda en olası neden filtre içerisinde hava kalmış olmasıdır. Havayı boşaltmanın en iyi ve hızlı yolu filtre kovasına suyu fazla koymak ve kapağı kapattıktan sonra bir miktar suyun taşmasını sağlamaktır. Sonra su veren boruyu alt tarafta bir kaba tutarak tam akımı sağlanır. İlk işlem yapılmadan bir kaba boşaltılırsa fazlaca su boşa gider ve bu su da geri koyulmaz çünkü basınçla borunun içinde kalanlar direk bu kaba dökülür. Dış filtreden ses gelmesine sebep olabilecek bir diğer neden de zamanla milin ve mıknatısın aşınmasıdır. Mıknatıs ve milin olduğu kısım her temizlikte açılıp temizlenirse bu değiştirme süresi uzar. Dış filtreden ses gelmesinin üçüncü muhtemel nedeni de, içine yerleştirilen malzemenin çok sıkı olmasıdır. Malzeme arttırmamak için, filtre sepetini gereğinden fazla doldurmamalısınız. Dış filtrenin su sızdırması: Dış filtre su sızdırıyorsa ilk bakmanız gereken yer çıkış vanasıdır. Çıkış vanası kapalı kalmış olabilir. Su doldurma işlemi sırasında fazla su doldurulmuş olması da hava yapıp contanın tam oturmamasına neden olabilir. Dış filtrelerde sızdırmazlığı genellikle kafa motoru ile plastik kova arasına konan o-ring sağlar. Tabii her iki parçayı sıkıştıran klipslerde önemlidir. O-ringler, eğer söküp takma sırasında zedelenmezlerse filtrenin ömrü kadar sorun çıkartmadan dayanırlar. Klipsler ise yapıldıkları malzeme kadar sağlamdırlar. Çürük yada hatalı malzeme nedeniyle sorun olabilirler. Burada da yine zayıf nokta, tespit klipsleri ve hatta plastik gövdenin kendisi olur. Dış filtrelerin o-ringlerinde özellikle uzun süre kullanılmadan duran filtrenizi tekrar devreye almak istediğinizde sızdırmazlık özelliğini kaybetmiş olabilir. Dışarıya su sızdırabileceği gibi dışarıdan hava alarak da filtrenin çalışmasını engelleyebilir. EPDM O-ring?ler UV ışınlarına maruz kaldığında yüzeylerinde çatlamalar oluşabilir. Bu nedenle uzun süre kullanılmayacak olan o-ringler karanlık ortamlarda saklanmalıdırlar. Koruma amaçlı olarak silikon yada gres ile kaplanmaları yanlıştır. Özellikle mineral bazlı yağlar o-ring malzemesi üzerinde yıpratıcı etkilere neden olabilirler. Her türlü kauçuk, lastik benzeri malzeme (viton, EPDM, teflon) daima saf olarak muhafaza edilmelidir.

8-Dış Filtre ve elektrik kesintisi:

Elektrik kesilmeleri dış filtre kullananların en önemli problemlerinden biridir. Bunun en önemli sebebi, elektrik kesildiğinde dış filtrede bulunan yararlı bakterilerin çürümeye başlamasıdır. Kesintiden sonra oluşan durgun suda başka bakteriler ( belki de çürükçüller ) oluşacaktır ve ilk çalıştırmada akvaryuma gideceklerdir. Elektrik kesintilerine karşı en etkin yöntem UPS kullanmaktır. UPS?lerin kullanım, kullanılacak UPS tipi, UPS?lerin dış filtrelerde kullanılıp kullanılamayacağı konularında pek çok fikir ortaya atılmıştır. Yazının devam eden kısmında bu konuda ayrıntılı görüşlere yer verilecektir. Dış filtre için UPS alacağınız durumlarda, bunların 2 çeşit olduğuna dikkat etmelisiniz: Line Interactive ve Online UPS?ler. a) Line Interactive UPS?ler: Online olanlarına göreceli olarak daha ucuzlardır. Bu özelliklerinden dolayı pek çok kişi tarafından elektrik kesintilerine alternatif olarak kullanılmaktadırlar. b) Online UPS?ler: Line Interactive tiplere nazaran daha pahalı olmalarına rağmen daha kaliteli çözüm elemanlarıdır. Elektrik kesintilerine ve voltaj oynamalarına karşı daha hassaslardır. Online güç kaynakları hassas elektronik aletler için avantajlı ve tartışılmaz olsa da, kullanım yeri akvaryum filtreleri olunca pahalı olması dışında da bazı dezavantajları var. Örneğin online UPS?lerde akım sürekli aküden gelir yani sabit ama gerçek sinüsoidal değildir. Offline veya Line Interactive olanlarda ise sadece kesinti zamanında aküden beslenir, yani çoğunlukla sinüsoidal akım gelir. Dış filtre motorlarında voltajdaki dalgalanmanın getirdiği riskten çok sinüsoidal dalganın bozulması daha zararlı olacaktır. Bu sebeple, akvaryumda ucuz olan Line-Interactive UPS?ler daha avantajlıdır. UPS seçiminde dikkat edilmesi gereken bir diğer önemli nokta da, UPS?lerin, kendisinden güç alacak aygıtların toplam Watt değerlerinin en az 3 ila 5 saat karşılayabilecek kapasitede olmalarıdır.