HAVUZ BALIĞI

(Carassius auratus)

Bundan bin yıl önce Çinliler tarafından evcilleştirip mistir. Yabanileri, akrabaları sazanlar gibi, donuk gümüş veya tunç rengindedir. Sazanlar üst çenelerindeki iki çift bıyıktan ayırt edilirler. Tabiattaki havuz baiığı'nm, ihtimal siyah boya gözelerinin yokluğundan dolayı altımmsı bir parıltısı vardır; tik evcil altın sarısı veya krahmsı altın renkli havuz balıklan belki de bu kökten geliştirilmiştir. Yaban havuz baiığı'nm yurdu Güney Çin'dedir ve orada bugün hâlâ halka besin vezifesi görür.

Çinliler aynı türden «yelpaze kuyruklular» ve «tül-kuyruklular» gibi süslü çeşitler de geliştirmişlerdir. Japonlar da havuz baiığı'nm 16. Yüzyıl başlarında memleketlerine sokulmasından sonra bu işi ele almışlardır. Havuz bahğt'nın ilk ne zaman Avrupa'ya sokulduğu belli değilse de, eldeki kayıtlar 18. Yüzyılın ilk yansında ingiltere'ye girdiğine işaret ediyor. Balık kavanozları 1785 İngilteresi'ne evlerin en gözde süsler biden biri olmuştu. Terbiyeli türler nehirlere kaçmaya muvaffak oldukları takdirde, güzel renklerinden eser kalmamakta, yerli balıklar için bir tehlike kaynağı olan donuk ve gösterişsiz balıklar haline gelmektedirler.

Havuz balıkları her türlü hayvansal ve bitkisel madde yerler. Onları besleyenler, fırsatını buldukları takdirde ne kadar çeşitli şeyler yiyeceklerini tahmin edemezler. Çenelerinde diş olmadığından, havuz balıkları ancak küçük cisimlerle yosun gibi yumuşak besinleri yiyebilirler.

Yumurta dökme ilkbaharda ve yazındır. Yapışkan yumurtalar, bir veya daha fazla erkek tarafından kovalanan dişiler tarafından su bitkilerinin üzerine dağıtılır. Orta irilikte bir balık bir defada bin kadar yumurta yumurtlar ve bir mevsim birkaç defa yumurta dökebilir. Yavrular 9 günde yumurtadan çıkarlar. Havuz bahklan'nın esaret hayatında yirmi yıl yaşadıkları, görülmüştür. Ortalama bir havuz balığı 60 santim uzunluğunda olabilirse de, nispeten ufak havuzlarda beslendiği için pek ender olarak bu kadar büyüyebilir.

Seçici üretme yoluyla gerçekten şaşırtıcı sonuçlar alınabilir. Bunun sonucunda kırmızı, turuncu, sarı, mavi ve siyah havuz balığı aileleri var olmuştur. Hiç sırt ve kuyruk yüzgeci olmayan, ya da yüzgeçleri normalin iki inişli balıklar yetiştirilmiştir. Kısalmış havuz balıkları, yumurta veya virgül biçimi vücutlu havuz balıkları, teleskopik gözlü havuz balıkları, kafasının üzerinde siğil gibi iri çıkıntıları olan havuz balıkları da yetiştirilen tipler arasındadır.